شواهد جدید از داده‌های هواشناسی جهانی نشان می‌دهد که الگوی قوی «ال‌نینو» در منطقه استوایی اقیانوس می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر اقلیم ایران در فصل‌های پیش‌رو برجای بگذارد.
به گزارش پایگاه خبری بوعلی ؛ با نزدیک شدن به نیمه دوم سال ۱۴۰۴، شواهد جدید از داده‌های هواشناسی جهانی و مدل‌های پیش‌بینی سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملی اقیانوسی و جوی ایالات متحده (NOAA) و مرکز پیش‌بینی میان‌مدت اروپا (ECMWF) حکایت از تثبیت الگوی قوی «ال‌نینو» در منطقه استوایی اقیانوس آرام دارد؛ پدیده‌ای که می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر اقلیم ایران در فصل‌های پیش‌رو، به‌ویژه پاییز و زمستان، برجای بگذارد.
بارندگی‌های پرشدت در جنوب و شرق، کاهش در شمال کشور
بر اساس با الگوهای آماری برگرفته از سال‌های مشابه گذشته، از جمله سال‌های ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۸ و ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، پیش‌بینی می‌شود که بخش‌های جنوبی، جنوب‌غربی و شرقی کشور، شامل استان‌های خوزستان، فارس، بوشهر، هرمزگان، کرمان، سیستان‌وبلوچستان و کهگیلویه‌وبویراحمد، با افزایش قابل‌توجه بارش‌ها در ماه‌های آبان، آذر و دی مواجه شوند.
این بارندگی‌ها بیشتر به شکل رگبارهای سنگین و موقتی ظاهر میشوند که می‌توانند منجر به وقوع سیلاب‌های ناگهانی در حوضه‌های آبریز رودخانه‌های جنوبی و جنوب‌شرقی کشور شوند.
در مناطق مرکزی و شرقی کشور نیز تقویت الگوی بارشی می‌تواند فرصت مهمی برای احیای نسبی منابع آب زیرزمینی و تغذیه تالاب‌ها فراهم آورد. در نقطه مقابل، سواحل دریای خزر احتمالا با کاهش نسبی بارش و افزایش دمای هوا مواجه خواهند شد، که این تغییرات باید در مدیریت منابع آب و برنامه‌ریزی‌های کشاورزی آن مناطق لحاظ شود.
زمستانی گرم‌تر از نرمال و کاهش ذخایر برفی
مدل‌های میان‌فصلی دمایی نشان می‌دهند که زمستان پیش‌رو در اغلب مناطق ایران با میانگین دمایی حدود ۱ تا ۲ درجه سلسیوس بالاتر از حد نرمال همراه خواهد بود.
این افزایش دما پیامدهایی قابل توجه به دنبال دارد، از جمله کاهش بارش برف در ارتفاعات زاگرس و البرز و تبدیل آن به باران. چنین تغییری می‌تواند ذخایر برفی کشور را که منبع حیاتی تامین آب در فصل‌های گرم به شمار می‌آیند، به‌طور محسوسی کاهش دهد؛ به‌ویژه سدهایی نظیر کرج، لار و زاینده‌رود که برای پر شدن به ذوب برف‌ها وابسته‌اند، ممکن است در سال آبی آینده با کمبود منابع آب مواجه شوند.
چالش‌های اقلیمی و مخاطرات مدیریتی
در سناریوی محتمل «ال‌نینوی» قوی، چندین ریسک اقلیمی قابل پیش‌بینی است که نیازمند توجه و آمادگی ویژه دستگاه‌های اجرایی کشور است.
نخست، خطر بروز سیلاب‌های شدید در نواحی جنوب و جنوب‌شرق کشور در پی بارش‌های ناگهانی و پرشدت مطرح است. در کنار آن، کاهش بارش برف در ارتفاعات، به معنای افت ذخایر آبی برای فصل تابستان آینده خواهد بود. همچنین، در مناطقی با زیرساخت‌های فرسوده به‌ویژه در شهرها، احتمال آسیب به زیرساخت‌ها در اثر سیلاب‌ها وجود دارد.
از سوی دیگر، در نواحی شمالی کشور که با کاهش بارندگی و افزایش دما روبه‌رو خواهند بود، ممکن است بهره‌وری کشاورزی کاهش یافته و مشکلاتی برای تولید محصولات زراعی پدید آید.
لزوم مدیریت هوشمندانه منابع
با وجود تهدیدهای اقلیمی، پدیده «ال‌نینوی» می‌تواند به‌عنوان فرصتی راهبردی برای بازآفرینی توازن آبی کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
این فرصت می‌تواند در جهت تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها، احیای تالاب‌های خشکیده و مدیریت هدفمند سیلاب‌ها به نفع ذخیره‌سازی منابع آبی مورد استفاده قرار گیرد. تحقق این هدف مستلزم آمادگی کامل دستگاه‌های ذی‌ربط است:
• سازمان مدیریت بحران و وزارت نیرو باید برای مدیریت سیلاب‌های احتمالی و پیشگیری از بروز خسارات گسترده، سناریوهای عملیاتی تدوین کنند.
• وزارت جهاد کشاورزی لازم است الگوی کشت زمستانه را با درنظر گرفتن احتمال وقوع بارندگی‌های شدید یا تأخیردار، به‌روزرسانی کند.
• شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز باید با طراحی برنامه‌های جامع، از بارش‌های فراگیر برای افزایش ذخایر سدها و بهبود وضعیت منابع زیرزمینی بهره گیرد.
عبور از بحران با هماهنگی و تدبیر
پاییز و زمستان ۱۴۰۴ به احتمال زیاد با پدیده‌ای نیرومند به نام «ال‌نینوی» همراه خواهد بود که می‌تواند چهره‌ای دگرگون از اقلیم ایران ترسیم کند.
افزایش بارندگی در جنوب و مرکز کشور، کاهش برف در کوهستان‌ها و افزایش دمای عمومی، از مهم‌ترین پیامدهای آن هستند. مدیریت موفق این شرایط، در گرو اقداماتی هماهنگ، پیش‌دستانه و مبتنی بر داده‌های علمی است.
در نهایت، اگر دستگاه‌های مسئول بتوانند از فرصت‌های ایجادشده بهره‌برداری مطلوب کنند، تهدیدهای اقلیمی به فرصتی برای بازسازی منابع آبی کشور تبدیل خواهد شد.
